Ολική Έκλειψη Ηλίου 29 Μαρτίου 2006 - Καστελόριζο

 (Επιμέλεια άρθρου: Αντωνόπουλος Παναγιώτης, Γουργουλιάτος Κώστας ) 

Η Ολική Έκλειψη Ηλίου είναι ένα μοναδικό αστρονομικό φαινόμενο που συμβαίνει πολύ σπάνια στον ίδιο τόπο. Στις 29 Μαρτίου του 2006 η χώρα μας είχε την μοναδική ευκαιρία να είναι ορατό από το έδαφός της αυτό το σπουδαίο γεγονός. Το μοναδικό μέρος όμως που η ολική φάση ήταν ορατή ήταν το μακρινό Καστελόριζο, το ανατολικότερο και πιο μακρινό σύνορο της χώρας μας! Η τελευταία ολική έκλειψη, ορατή από τη χώρα μας, είχε γίνει το 1936 και η επόμενη θα λάβει χώρα το 2088! Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό δεν μπορούσαμε να χάσουμε αυτήν την μοναδική ευκαιρία. Έτσι 11 άτομα από την Αστρονομική Εταιρεία της Πάτρας «Ωρίων» ταξίδεψαν στο ακριτικό Καστελόριζο για να παρακολουθήσουν και να καταγράψουν το φαινόμενο για το οποίο είχαμε ακούσει τόσα πολλά�Την αποστολή απάρτιζαν οι: Αντωνόπουλος Π., Γουργουλιάτος Α., Γουργουλιάτος Κ., Καβαλιέρο Ν., Κουλουμβάκος Α., Μήλιας Α., Νικολουδάκης Ν., Παπαηλία Ε., Παπαλάμπρου Α.,  Πιζάνιας Μ. και ο J. Ben Kristofersen. Όλα τα μέλη της αποστολής ταξίδεψαν μέχρι την Ρόδο με αεροπλάνο και από εκεί έφτασαν στο Καστελόριζο με πλοίο. Τα 9 μέλη έφτασαν στο Καστελόριζο την Τρίτη 28 Μαρτίου ώστε να βρουν το καταλληλότερο σημείο για την παρατήρηση και το στήσιμο του εξοπλισμού, ενώ τα άλλα δύο μέλη έφτασαν την Τετάρτη για να παρακολουθήσουν αυθημερόν την έκλειψη. Κάπου εδώ λοιπόν, μετά τον σύντομο πρόλογό μας, ξεκινά η αφήγηση της ιστορίας μας..

Τρίτη 28 Μαρτίου

«..Είναι ξημερώματα της Τρίτης 28 Μαρτίου όταν φτάνουμε με το αεροπλάνο στην πανέμορφη Ρόδο, απ� όπου θα παίρναμε το πλοίο/καταμαράν που θα μας μετέφερε στο πιο απομακρυσμένο και  ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας: το πανέμορφο Καστελόριζο � Μεγίστη. Ο ουρανός είναι  ασυννέφιαστος και η διάθεσή όλων μας ανεβασμένη. Στο λιμάνι της Ρόδου βρίσκουμε και άλλους φίλους ερασιτέχνες αστρονόμους από κάθε περιοχή της Ελλάδος και όπως είναι φυσικό δίνουν και παίρνουν οι συζητήσεις για την αυριανή μέρα, για το τι εξοπλισμό έχει φέρει και πως θα φωτογραφίσει ο καθένας, που θα στήσουμε τα τηλεσκόπια μας και άλλα παρεμφερή θέματα. Η χαρά είναι διάχυτη σε όλους! Πλήθος κόσμου έχει μαζευτεί μετά από λίγη ώρα στο λιμάνι και περιμένει να επιβιβαστεί στα δύο καταμαράν που έφευγαν εκείνο το πρωί. Το ταξίδι είναι άνετο και γρήγορο, ο κόσμος είναι στριγμωμένος στο κατάστρωμα του πλοίου και θαυμάζει τη θέα και τα διάφορα μικρά νησάκια που περνάμε από κοντά τους, τα οποία δεν είμαστε σίγουροι πολλές φορές εάν είναι ελληνικά ή τούρκικα. Προσπερνάμε και το μικρό νησάκι Ρω, στο οποίο η θρυλική Κυρά της Ρω ύψωνε την ελληνική σημαία για δεκαετίες. Και να.. μετά από 2.5 ώρες ταξιδιού αντικρίζουμε το Καστελόριζο, το οποίο πλησιάζουμε γοργά. Φτάνουμε στο πανέμορφο γραφικό λιμανάκι του νησιού περιστοιχισμένο από παραδοσιακές νησιώτικες κατοικίες με χρωματιστά παραθυρόφυλλα και νεοκλασικά αρχοντικά  που απλώνονται κατά μήκος της ακτογραμμής, καθώς ο μοναδικός αυτός οικισμός του νησιού είναι χτισμένος αμφιθεατρικά στους πρόποδες μιας απότομης πλαγιάς στη βορειοανατολική ακτή.

Το Καστελόριζο κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια, έχει έκταση μόλις 9.5 τ.χμ και απαριθμεί περίπου 200 κατοίκους (το καλοκαίρι), ενώ στις αρχές του 20^ου αιώνα οι κάτοικοι έφταναν τις 15.000!

Αφού μαζέψαμε τα πράγματα μας, πατήσαμε το χώμα του Καστελόριζου.. Ρωτώντας τους κατοίκους και διάφορους φίλους παρατηρητές που ήταν πριν από εμάς στο νησί, ξεκινάμε για να βρούμε το σχολείο που ξέραμε ότι βρίσκονται κάποιοι φίλοι ερασιτέχνες αστρονόμοι από την Ελληνική Αστρονομική Ένωση (ΕΑΕ). Εκεί την αυριανή μέρα θα συγκεντρωνόταν ένας μεγάλος αριθμός παρατηρητών και από το ίδιο μέρος θα γινόταν η μετάδοση live streaming προς τον server του Πανεπιστημίου Αθηνών για να μπορεί ο κόσμος να παρακολουθήσει από το ίντερνετ το φαινόμενο.

Αφού σταματήσαμε λίγο εκεί συνεχίσαμε να ψάχνουμε το μέρος που μας είχαν υποδείξει για να στήσουμε τις σκηνές μας, ένα παλιό κάμπινγκ προσκόπων, μιας και δεν υπήρχαν διαθέσιμα καταλύματα στο νησί από το φθινόπωρο! Ήταν μια πανέμορφη τοποθεσία ακριβώς δίπλα από τη θάλασσα κάτω απ� τα δέντρα.

Αφού στήσαμε τις σκηνές μας είμασταν έτοιμοι πια να «εξερευνήσουμε» το νησί για να βρούμε την κατάλληλη τοποθεσία για παρατήρηση! Χμ.. αφού πρώτα δοκιμάσουμε βέβαια τις τοπικές νοστιμιές και σπεσιαλιτέ.. καθότι είμασταν όλοι νηστικοί.. Οι ρεβιθοκεφτέδες, οι γαρίδες και τα άλλα θαλασσινά μας αποζημίωσαν με το παραπάνω!! 

Κατευθυνόμαστε στην δυτική πλευρά του νησιού, εκεί που έχουν στήσει τον εξοπλισμό τους η αποστολή από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με επικεφαλή τον καθηγητή κ. Σειραδάκη και η αποστολή του διακεκριμένου αστρονόμου Jay M. Pasachoff, Καθηγητή στο πανεπιστήμιο Williams των Η.Π.Α.

με τον οποίο συζητάμε για την έκλειψη, τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα αλλά και τις ομορφιές της χώρας μας.

Αφού ευχηθήκαμε καλή επιτυχία στην αποστολή ξεκινήσαμε γρήγορα για το Κάστρο

το οποίο φαινόταν το καλύτερο μέρος τελικά για να στήσουμε τον εξοπλισμό μας, αν και κάποια άτομα απ� την παρέα μας είχαν αμφιβολίες σκεπτόμενοι πως εάν είχε αέρα θα δυσκολευόμασταν πολύ στο θέμα της φωτογράφησης, ενώ κάποιοι πρότειναν να ανέβουμε στο βουνό, στο ψηλότερο σημείο του νησιού για να δούμε και την σκιά της Σελήνης καθώς θα ερχόταν από την Μεσόγειο. Ανεβήκαμε τελικά στο Κάστρο όπου η θέα ήταν στα αλήθεια μαγευτική. Απομείναμε εκεί να κοιτάμε το πανέμορφο ηλιοβασίλεμα και να τραβάμε φωτογραφίες του νησιού..

Όμως η εξερεύνηση δεν είχε τελειώσει ακόμα! Μία κάτοικος του νησιού μας υπέδειξε μία τοποθεσία η οποία προσεγγίζεται μόνο από την θάλασσα και ονομάζεται Πλάκες. Εκεί θα είμασταν μόνοι μας όπως μας είπε και δεν θα μας ενοχλούσε κανείς! Βέβαια δεν χάσαμε την ευκαιρία! Πήγαμε εκεί με την βάρκα ενός από τους κατοίκους.. Το σημείο είναι ακριβώς αυτό που υποδηλώνει το όνομά του! Μία επίπεδη «παραλία» από πέτρα πάνω στον απόμακρο βράχο που μπορούσαν να συγκεντρωθούν 10 με 15 άτομα. Είχε πια αρχίσει να νυχτώνει και η Χώρα φαινόταν πανέμορφη από εκεί με τα φώτα της..

Ήταν ένα καταπληκτικό σημείο, που είχε όμως και τα κατά του εκτός από τα υπέρ.. Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής..

Είναι νύχτα πια, κάτω από έναν καταπληκτικό ξάστερο ουρανό χωρίς φωτορύπανση που μας κάνει να χανόμαστε στην θέα του.. Μαζευόμαστε πάλι στην αυλή του σχολείου, όπου έχουν στηθεί τηλεσκόπια από τους αστρονόμους που θα φωτογραφίσουν την έκλειψη και παίρνουμε μία γεύση από μερικά ουράνια αντικείμενα που κατευνάζουν την «δίψα» μας. Μακάρι να καθόμασταν μέχρι το πρωί εκεί, ήταν αναγκαίο όμως να κάνουμε οικονομία δυνάμεων για τη μεγάλη μέρα που θα ακολουθούσε!

Τετάρτη 29 Μαρτίου

Και αυτή η πολυπόθητη μέρα που τόσους μήνες ονειρευόμασταν ξημερώνει επιτέλους! Ο ουρανός δεν έχει ούτε ένα σύννεφο, κάτι που αυξάνει ακόμα περισσότερο τον ενθουσιασμό όλων μας! Μαζεύουμε γρήγορα τις σκηνές μας και ετοιμάζουμε τα πράγματα μας.. και αυτό διότι το πλοίο της επιστροφής έφευγε αμέσως μετά το τέλος του φαινομένου! Το λιμάνι κατακλύζεται από τους επισκέπτες και σχολεία που έκαναν το ταξίδι αυθημερόν.. Το σχολείο κατακλύζεται από κόσμο.

Έχουν φτάσει πάνω από 3000 άτομα στο νησί, και όλοι τρέχουν να βρουν ένα καλό μέρος για να παρατηρήσουν το φαινόμενο! Με τον εξοπλισμό στα χέρια ανεβαίνουμε τρέχοντας σχεδόν τις σκάλες του Κάστρου και στήνουμε τα τηλεσκόπια και τους τρίποδες με τις φωτογραφικές μηχανές σε ένα πέτρινο πεζούλι του ερειπωμένου τείχους, παρέα με άλλους φίλους ερασιτέχνες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Ο ουρανός παραμένει ασυννέφιαστος.. Είμαστε όλοι έτοιμοι για την μεγάλη στιγμή!  

Τα 7 άτομα της ομάδας μας είναι στο Κάστρο που τελικά προτιμήθηκε, 2 άτομα στο σχολείο και άλλοι δύο θαρραλέοι ανεβαίνουν το βουνό για να δουν την έκλειψη από το ψηλότερο σημείο του νησιού! Έτσι πιστέψαμε ότι θα έχουμε σίγουρη επιτυχία στην καταγραφή του φαινομένου εάν κάποιους τους χτυπούσε η ατυχία της συννεφιάς.. Από ψηλά η θέα ήταν ανεπανάληπτη όπως μας μετέφεραν οι φίλοι που ανέβηκαν!  

Περιμένουμε..12:34 μ.μ� Η Σελήνη αρχίζει δειλά δειλά να καλύπτει τον ηλιακό δίσκο.. Το φαινόμενο άρχισε και όλοι στρέφουν τα τηλεσκόπια, τα κιάλια και τα φίλτρα προς τα πάνω. Στην επιφάνεια του ηλίου φαίνονται τρεις κηλίδες, κάτι που χαροποιεί αφάνταστα τους αστροφωτογράφους αφού αυτές τους βοηθούν να εστιάσουν σωστά τις μηχανές τους. Τα λεπτά περνούν γρήγορα και η ανυπομονησία γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Παίρνουμε φωτογραφίες της μερικής φάσης και ελέγχουμε συνεχώς τις ρυθμίσεις στις μηχανές και στις βιντεοκάμερες ώστε να είμαστε έτοιμοι για την ολικότητα.

Σιγά σιγά το λαμπρό μεσημέρι έδινε την θέση του σε ένα μουντό και άρρωστο φως. Η θερμοκρασία μειώνεται αισθητά, από τους 20 βαθμούς Κελσίου που ήταν πριν την έκλειψη, έπεσε, λίγα λεπτά πριν την ολικότητα, στους 15, ενώ απρόβλεπτοι άνεμοι άρχισαν να φυσούν ακανόνιστα. Η ώρα της ολικότητας πλησίαζε, ο ηλιακός δίσκος ήταν πλέον ένας λεπτός μηνίσκος και οι σκιές γίνονταν όλο πιο αδύναμες. Λίγα λεπτά πριν την ολικότητα τα παραπάνω φαινόμενα γίνονταν όλο και πιο έντονα, ενώ ένα παράξενο δέος άγγιζε ακόμη και τον πιο καλά ενημερωμένο παρατηρητή για το πρωτόγνωρο φαινόμενο που επρόκειτο να επακολουθήσει. Και ενώ η προσμονή έχει χτυπήσει κόκκινο, κάνει την εμφάνισή του ένα πυκνό σύννεφο που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς τον Ήλιο! Φωνές ανησυχίας και αγωνίας ακούγονται από παντού, αλλά τελευταία στιγμή μας κάνει τη χάρη και προσπερνάει� και αμέσως μετά, λίγα δευτερόλεπτα πριν την πλήρη κάλυψη του ήλιου εμφανίζεται το περίφημο διαμαντένιο δαχτυλίδι, ένας λεπτός φωτεινός δίσκος με μια έντονη λάμψη στο άκρο του, είναι μαγευτικό! Από το νότο πλησίαζε προς το μέρος μας με τρομακτική ταχύτητα η σκιά της Σελήνης που μας τύλιξε σα σκοτεινό πέπλο και ξαφνικά το δαχτυλίδι με το μπριγιάν έσβησε, το διάχυτο φως που ενώ μέχρι τότε μειωνόταν σταδιακά έπεσε απότομα, φωτεινοί και σκοτεινοί κροσσοί φάνηκαν πάνω στους λευκούς βράχους, και αντί για τον ήλιο βλέπαμε ένα κατάμαυρο δίσκο με ένα κατάλευκο λεπτό δακτύλιο. Παρατάμε τα φίλτρα και ατενίζουμε με δέος το στέμμα!! Είναι πανέμορφο, και το βλέπεις να κινείται και να αλλάζει μορφή � σαν διάφανα πέπλα που κυματίζουν γύρω από τον μαύρο δίσκο� Καθώς απομακρυνόμασταν από αυτό, το λευκό στέμμα έσβηνε και έδινε τη θέση του σε ένα γλυκό γαλαζωπό ουρανό, που σε μικρή απόσταση και αυτός με τη σειρά του έπαιρνε ένα χρώμα βαθύ βελούδινο μπλε. Τέλος στον ορίζοντα περιμετρικά εμφανίζονταν τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος, πρασινωπό και γαλάζιο αρχικά, κίτρινο πορτοκαλί κόκκινο και μωβ όσο πλησίαζε κανείς προς την επιφάνεια της μολυβένιας, κατά τη διάρκεια της έκλειψης, θάλασσας.  Αστέρια φάνηκαν στον ουρανό με λαμπρότερη την Αφροδίτη στα δυτικά του Ήλιου. Μέσα από τα κιάλια και το τηλεσκόπιο φαινόταν η λεπτεπίλεπτη δομή του ηλιακού στέμματος, με ένα καταπληκτικό κοντράστ φωτεινοτήτων που κανένα φιλμ δε μπορεί να καταγράψει καθιστώντας πρακτικά αδύνατη την φωτογραφική αποτύπωση της εικόνας που βλέπει το ανθρώπινο μάτι, ενώ την ίδια στιγμή απαλές αποχρώσεις του κόκκινου, του πράσινου και του μπλε φαίνονταν πάνω στο ηλιακό στέμμα μέσα από τα κιάλια και το τηλεσκόπιο. Οι προεξοχές της χρωμόσφαιρας του Ήλιου φαίνονται τεράστιες μέσα από το τηλεσκόπιο και προκαλούν επιφωνήματα θαυμασμού! Συγκίνηση! Δέος! Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψουν τα συναισθήματα που νιώθουμε αυτές τις στιγμές! Τρέχουμε «πανικόβλητοι» να πάρουμε φωτογραφίες και βίντεο. Κάποιοι το ξεχνούν εντελώς συνεπαρμένοι από το εντυπωσιακό θέαμα! Τα τρία λεπτά της ολικότητας πέρασαν ταχύτητα χωρίς καν να το καταλάβουμε.. Απότομα όπως έσβησε, το διαμαντένιο δαχτυλίδι του Ήλιου έλαμψε ξανά και έδιωξε το σκοτάδι, οι άνεμοι ατόνησαν, η θερμοκρασία ξανανέβηκε και το φεγγάρι άρχισε να αποκαλύπτει τον ήλιο.. Όλοι έχουμε απομείνει αποσβολωμένοι χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει τι ακριβώς έγινε, τι ακριβώς ζήσαμε.. κάποιοι ζητωκραυγάζουν και χειροκροτούν, κάποιοι άλλοι ένα δακρυσμένοι, ένα όνειρο ζωής για αυτούς έγινε πραγματικότητα.. Είναι ώρα να μαζέψουμε τον εξοπλισμό μας και να ξεκινήσουμε για το λιμάνι, σε λίγο αρχίζει το ταξίδι της επιστροφής�»

 (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΩΡΙΩΝΑ)

Επίλογος

Ακόμα και μέχρι σήμερα πολλοί από εμάς δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι ακριβώς έζησαν στο Καστελόριζο.. σε κάποιους από εμάς φαντάζει σαν ένα παραμύθι που δεν συνέβη ποτέ.. Όμως οι φωτογραφίες που μας έμειναν, το άκουσμα των φωνών μας από την εγγραφή της βιντεοκάμερας, τα συναισθήματα που νιώσαμε, θα μας θυμίζουν πάντα αυτή την ανεπανάληπτη εμπειρία και τις μοναδικές στιγμές που ζήσαμε στο Καστελόριζο� Πραγματικά, το μεγαλείο μιας ολικής έκλειψης δεν το καταλαβαίνεις αν δε το ζήσεις, δεν αποτυπώνεται σε καμία φωτογραφία ή βίντεο. Είναι ίσως το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο της φύσης και στην εμπειρία συμμετέχουν όλες οι ανθρώπινες αισθήσεις, βιώνεις κάτι μοναδικό, μεγαλοπρεπές.. Ένα είναι σίγουρο. Ότι θα επιδιώξουμε να δούμε πάλι μία Ολική Ηλιακή Έκλειψη.. Τα επόμενα ραντεβού της Σελήνης με τον Ήλιο είναι στις 1 Αυγούστου 2008 και 22 Ιουλίου 2009, και εμείς δίνουμε ραντεβού από τώρα στη Σιβηρία και στην Κίνα αντίστοιχα!!

(Πανόραμα Καστελόριζου)

Φωτογραφίες Μελών

Φωτογραφίες Καστελόριζου